Ważne jest, abyśmy oceniali innych

1-14
Ważne jest, abyśmy oceniali innych i poprawiali ich błędy – jest to wielkie dobrodziejstwo i podstawowa sprawa we właściwym wypełnianiu służby. Właściwe ocenianie innych ludzi jest bardzo trudnym problemem. Rozróżnianie w ludzkich czynach zła i dobra jest łatwe. Łatwe jest również ich osądzanie. Zazwyczaj uważa się, że mówienie ludziom rzeczy niemiłych i nieprzyjemnych wynika z naszej dla nich życzliwości, a jeśli te uwagi nie zostaną przyjęte, to trudno. Tymczasem postępowanie takie nie przynosi żadnego pożytku. To nic innego niż obmowa czy narażanie ludzi na wstyd. Robimy to jedynie dla własnej satysfakcji. Aby oceniać innych, trzeba przede wszystkim wnikliwie zbadać, czy zechcą przyjąć naszą ocenę; wczuć się w ich duszę, postarać się, aby zaufali naszym słowom. Zbliżmy się do nich od właściwej strony, starannie rozważywszy sposób mówienia. W zależności od momentu i sytuacji może to być list, albo dobrą okazją jest spotkanie pożegnalne. Wyznaj własne błędy lub też – nie mówiąc o nich – pozwól drugiemu człowiekowi je odczuć, ale najpierw wychwalaj jego zalety i staraj się, by nabrał pewności siebie. Właściwa ocena jest jak woda dla spragnionego, który skłonny będzie poprawić swoje błędy To bardzo trudne zadanie. Jeśli czyjeś wady istnieją od dawna, nie da się ich naprawić. Sam tego doświadczyłem.
Jeśli zdołasz wczuć się w duszę towarzyszy, poprawisz ich uchybienia, jeśli wspólnie i jednomyślnie będziecie służyć panu, to będzie to w owej służbie największą zasługą. Natomiast upokarzanie innych nigdy nie doprowadzi do poprawy.
Yamamoto Jōchō Hagakure (Ukryte wśród liści) tłum. Krystyna Okazaki, (w Estetyka japońska, t. 3, pod red. Krystyny Wilkoszewskiej, Universitas, Kraków 2005)