Wrażliwy intelektualnie poszukiwacz "prawdy"

Zewnętrzny obserwator może mieć wątpliwości, czy pogłębiający się brak zgody co do korzeni naszej państwowości nie świadczy o zagubieniu badaczy, którzy "nie potrafią" ustalić kanonicznej wizji. Wrażliwego intelektualnie poszukiwacza "prawdy" o odległej przeszłości ta sytuacja powinna cieszyć, gdyż gwarantuje wszechstronne spojrzenie i wzbogaca naszą wiedzę.
Przemysław Ubrańczyk Trudne początki Polski Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2008

Oczywiście wyłapałem poszukiwacza "prawdy", gdzie "prawda" występuje w cudzysłowie. Niezupełnie rozumiem intencje autora -- zapewne chodzi o zdrowy sceptycyzm. A to wcale nie jest takie proste. Że jeszcze raz zacytuję (aż mi trochę wstyd, że cytuję rzecz tak oczywistą, ale...):

Zmitologizowane wizje wczesnych dziejów państw, do których to wizji chętnie odwołuje się frazeologia narodowo-patriotyczna, pełnią często funkcję eposu bohaterskiego, a ich władcy wchodzą z reguły do panteonu bohaterów narodowych. Heroiczne początki i dawne sukcesy stają się obiektem szczególnie intensywnych zabiegów propagandowych w okresach kryzysowych (np. utraty lub zagrożenia utratą państwowości), w trakcie (od)budowy samodzielnego państwa albo w celu "rewolucyjnych" prób wymuszenia zmian świadomości społecznej. Bieżące potrzeby polityczne legitymizowane są wtedy przez odwołanie się do dawnej świetności oraz
przez podkreślanie "pradawnej" jedności etnicznej definiowanej przez skontrastowanie z mieszkańcami sąsiednich ziem. Są to mechanizmy powszechnie obserwowane w nowszych dziejach Europy -- szczegónie w czasach bezpośrednio po rozpadzie państw wielonarodowych, takich jak XIX-wieczna Szwecja oraz później: Austro-Węgry, carska Rosja, Związek Radziecki czy Jugosławia. We wszystkich tych przypadkach konstruowanie "nowych" narodowych przeszłości dokonuje się w podobny sposób, pomimo specyfiki lokalnych rozwiązań zdeterminowanych sytuacją geopolityczną.
Wizje początków poszczególnych państw, kształtowane głównie przez literaturę nieprofesjonalną oraz podręczniki szkolne, stanowią z reguły istotną część mitów narodowych. Pełniąc ważną funkcję w systemie identyfikacji narodowej, są mocno ugruntowane w zbiorowej świadomości mas konsumentów uproszczonej wiedzy historycznej. Sprawia to, że jakiekolwiek próby zmiany ustalonych schematów wymagają dużego wysiłku, który zresztą przynosi nieproporcjonalnie skromne rezultaty.